الکتروکموتراپی حیوانی

Description

الکتروکموتراپی (ECT) یک روش درمانی ترکیبی است که شیمی‌درمانی را با الکتروپوریشن ترکیب می‌کند تا نفوذ داروهای ضدسرطان به سلول‌های توموری افزایش یابد. تحقیقات نشان می‌دهد که نرخ پاسخ‌دهی این روش در حیوانات تا ۸۰-۹۰ درصد می‌رسد، هرچند نتایج بسته به نوع و اندازه تومور متفاوت است. این روش به ویژه برای تومورهای پوستی، زیرپوستی و دهانی در سگ‌ها، گربه‌ها و اسب‌ها موثر است و می‌تواند به عنوان درمان مستقل یا کمکی به جراحی، با عوارض جانبی معمولاً خفیف مانند تورم و قرمزی محلی استفاده شود.  پیشرفت‌های اخیر در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵، مانند استفاده از پالس‌های فرکانس بالا برای کاهش درد و ترکیب با مهارکننده‌های تیروزین کیناز برای بهبود بقا، نشان‌دهنده پتانسیل بیشتر روش الکتروکموتراپی حیوانی است، اگرچه نیاز به مطالعات بیشتر برای تایید نتایج بلندمدت وجود دارد. شرکت پارس تراوا به عنوان اولین تولیدکننده دستگاه‌های الکتروپوریشن و الکتروکموتراپی در ایران، نقش کلیدی در دسترسی به این فناوری نوین ایفا می‌کند و موارد موفق درمانی آن گواه اثربخشی عملی است.

.

الکتروکموتراپی چیست

.

ECT شیمی‌درمانی موضعی یا سیستمیک با الکتروپوریشن است که غشای سلولی را نفوذپذیر می‌کند تا اثربخشی ضدتوموری داروهای شیمی‌درمانی را به صورت موضعی تقویت کند. این روش نوین در انکولوژی دامپزشکی، که ترکیبی از شیمی‌درمانی و اعمال پالس‌های الکتریکی است، در سال‌های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است. الکتروپوریشن روشی است که از پالس‌های میدان الکتریکی برای القای سازماندهی مجدد با واسطه الکتریکی غشای پلاسمایی سلول‌ها استفاده می‌کند. الکتروشیمی‌درمانی یا الکتروکموتراپی ترکیبی از تجویز موضعی یا سیستمیک داروهای شیمی‌درمانی مانند بلئومایسین یا سیس‌پلاتین است که نفوذپذیری غشایی ضعیفی دارند و با اعمال مستقیم پالس‌های الکتریکی به تومورها، غشاء سلول‌های سرطانی نفوذپذیر می‌شود.

در دنیای امروز، سرطان یکی از چالش‌های اصلی در سلامت حیوانات خانگی و دام است. با افزایش امید به زندگی حیوانات به دلیل پیشرفت‌های پزشکی، نیاز به روش‌های درمانی موثر، کم‌تهاجمی و مقرون‌به‌صرفه بیشتر احساس می‌شود. ECT به عنوان یک رویکرد محلی، می‌تواند کیفیت زندگی حیوانات را بهبود بخشد و گزینه‌ای جایگزین برای جراحی‌های پیچیده یا پرتودرمانی ارائه دهد. این مقاله به بررسی مکانیسم‌ها، پروتکل‌ها، کاربردها، پیشرفت‌ها، مزایا، محدودیت‌ها و نقش شرکت پارس تراوا در این زمینه می‌پردازد.

.

پروتکل الکتروکموتراپی

.

در این روش ابتدا دارو به صورت وریدی یا داخل تومور تزریق می‌شود. پس از یک فاصله زمانی که دارو در تومورها تجمع پیدا کرده، پالس‌های الکتریکی توسط الکترود صفحه‌ای یا سوزنی به تومور اعمال می‌شود. این فرآیند معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌گیرد تا حیوان در طول درمان بی‌حرکت بماند و درد ناشی از پالس‌ها کنترل شود. در راهنمای دامپزشکی برای ECT تومورهای سطحی، توصیه می‌شود که پیش از درمان، آزمایش‌های خون برای بررسی عملکرد کلیه و کبد، ارزیابی هماتولوژیک و انعقادی، و staging oncological مانند رادیوگرافی قفسه سینه یا سونوگرافی شکم انجام شود.

برای حیوانات بزرگ مانند اسب‌ها، بیهوشی ترکیبی منطقه‌ای-عمومی ضروری است. پارامترهای پالس شامل ۸ پالس مربعی تک‌قطبی با مدت ۱۰۰ میکروثانیه، فرکانس ۱-۵۰۰۰ هرتز، و نسبت ولتاژ به فاصله، بسته به نوع الکترود بین ۱۰۰۰-۱۳۰۰ ولت بر سانتی‌متر است.

داروهای اصلی شامل بلئومایسین (۱۵۰۰۰ IU/m² وریدی) یا سیس‌پلاتین (داخل توموری، ۱ mg/ml) هستند. برای تومورهای کوچک، کلسیم نیز گزینه‌ای است. زمان اعمال پالس برای بلئومایسین وریدی ۵-۴۰ دقیقه پس از تزریق است.

.

مکانیسم‌های عمل الکتروکموتراپی در حیوانات

.

مکانیسم اصلی الکتروشیمی‌درمانی، نفوذپذیری سلول‌های تومور است که دارو را قادر می‌سازد تا وارد درون سلولی شود. در مطالعات پیش‌بالینی، استفاده از پالس‌های الکتریکی روی بافت‌ها باعث کاهش گذرا اما برگشت‌پذیر جریان خون شد که باعث گیر افتادن دارو در بافت برای چند ساعت می‌شود و زمان بیشتری را برای اثر دارو فراهم می‌کند. این پدیده همچنین از خونریزی بافت جلوگیری می‌کند که در مورد تومورهای هموراژیک مهم است.

اثر سیتوتوکسیک الکتروشیمی‌درمانی نه تنها محدود به سلول‌های خود تومور بود، بلکه بر سلول‌های استرومایی، از جمله سلول‌های اندوتلیال رگ‌های خونی نیز اثر گذاشته و منجر به مرگ آنها، اختلال در جریان خون تومور و در نتیجه مرگ سلول‌های تومور اطراف رگ‌ها می‌شود. این عمل مختل‌کننده عروق الکتروشیمی‌درمانی به اثربخشی ضدتومور کمک می‌کند.

علاوه بر این، دخالت سیستم ایمنی در اثربخشی ضدتومور الکتروشیمی‌درمانی نیز نشان داده شده است. به‌علاوه، به دلیل پراکندگی و تولید گسترده آنتی‌ژن تومور در حیوانات پس از الکتروشیمی‌درمانی، ایمنی سیستمیک را می‌توان با درمان‌های اضافی با اصلاح‌کننده‌های پاسخ بیولوژیکی مثل اینترلوکین‌های ۲ و ۱۲، فاکتور تحریک‌کننده کلنی گرانولوسیت-ماکروفاژ، و فاکتور نکروز تومور α القا و تنظیم کرد.

در بررسی‌های اخیر، مانند مقاله منتشرشده در سال ۲۰۲۵ در مورد اصول عملی ECT در انکولوژی حیوانات کوچک، مکانیسم‌های عمل شامل آپوپتوز و نکروز سلول‌های توموری، اثرات ضدعروقی که منجر به انقباض سریع عروق و کاهش تامین خون می‌شود، و مرگ ایمونوژنیک سلول‌ها با آزادسازی الگوهای مولکولی آسیب‌دیده (DAMPs) مانند ATP و HMGB1 است که پاسخ ایمنی را فعال می‌کند. این مکانیسم‌ها ECT را به گزینه‌ای موثر برای تومورهایی تبدیل می‌کند که به درمان‌های سنتی مقاوم هستند. همچنین، الکتروپوریشن برگشت‌ناپذیر (IRE) با شدت بالاتر، باعث تغییرات دائمی غشا و مرگ سلولی بدون آسیب حرارتی می‌شود.

.

کاربرد پالس‌های الکتریکی با انواع الکترودها

کاربرد پالس‌های الکتریکی با انواع الکترودها شامل موارد زیر است:

(الف) صفحه‌ای برای ضایعات سطحی

(ب) سوزنی برای نفوذ عمیق‌تر تا ۳ سانتی‌متر

(ج) الکترودهای تماسی برای نواحی

.

در راهنماهای دامپزشکی، نسبت ولتاژ به فاصله برای الکترودهای سوزنی ۱۰۰۰ V/cm و برای صفحه‌ای ۱۳۰۰ V/cm توصیه می‌شود. فرکانس ۵ kHz برای کاهش انقباضات غیرارادی عضلانی بدون تغییر در نتایج استفاده می‌شود.

الکترودهای سوزنی دو ردیفی برای بیشتر تومورها ترجیح داده می‌شوند، در حالی که صفحه‌ای برای ضایعات کمتر از ۳ میلی‌متر عمق مناسب است. الکترودهای تک‌سوزنی چهارقطبی جدید برای حفره‌های استخوانی مانند بینی توسعه یافته‌اند.

.

.

کاربردهای بالینی و عملی

الکتروکموتراپی حیوانی در برابر تومورهای اولیه یا متاستازهای مختلف در حیوانات مختلف بسیار موثر است. این روش می‌تواند برای ندول‌های تومور پوستی یا زیرپوستی منفرد یا متعدد، یا به عنوان درمان کمکی برای جراحی استفاده شود. کاربردهای عملی ECT گسترده است و شامل درمان تومورهای پوستی، زیرپوستی، دهانی، سینونازال، مثانه ادراری و پریانال می‌شود. این روش به عنوان مونوتراپی، نئوادجوانت قبل از جراحی، یا برای کنترل محلی در موارد غیرقابل جراحی استفاده می‌شود.

.

انواع حیوانات و تومورها:

• سگ‌ها: ECT برای کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC) نرخ پاسخ بالینی ۶۰-۸۹ درصد با بقای متوسط ۱۸۰-۸۸۴ روز نشان داده، و ترکیب با جراحی بقا را ۳۲ درصد افزایش می‌دهد. همچنین برای تومورهای mast cell (نرخ پاسخ ۱۰۰ درصد برای تومورهای <۲ cm³)، ملانومای بدخیم دهانی (۹۰ درصد پاسخ برای مراحل اولیه)، و سارکوم‌های بافت نرم موثر است. مثال: درمان intraoperative برای mast cell tumors با stasis عروقی.
• گربه‌ها: برای SCC صورت، نرخ پاسخ کامل ۴۰-۹۶ درصد است، بسته به مرحله و اندازه (>۱.۷ سانتی‌متر). مکان‌های رایج شامل گوش‌ها، پلانوم بینی، پلک‌ها و لب‌ها. ECT برای تومورهای پیشرفته T2-T4 با مدیریت درد توسط گاباپنتین، کیفیت زندگی را از روز ۱۴ بهبود می‌بخشد.
• اسب‌ها: نرخ پاسخ عینی تا ۹۷ درصد برای سارکوئیدها، ملانومای پوستی بدخیم، و SCC. سیس‌پلاتین داخل توموری ترجیحی است به دلیل هزینه و ایمنی.
• حیوانات دیگر: ECT در فرت‌ها برای تومورهای پوستی، فیل‌ها، ماهی‌ها، لاک‌پشت‌ها (فیبروپاپیلوما در لاک‌پشت‌های سبز)، جوجه‌تیغی‌های آفریقایی (SCC دهانی)، مارها، پرندگان (مانند پاراکیت بودجریگار برای همانژیواندوتلیوما اپی‌تلیوئید، کاکاتیل برای فیبروم پوستی)، و خوک‌های ویتنامی (SCC پوستی) موفق بوده است. این کاربردها اغلب برای گونه‌های غیرمعمول با مسیر داخل توموری است.

.

در کلینیک‌های دامپزشکی، ECT برای تومورهای مقاوم به درمان‌های استاندارد استفاده می‌شود. برای مثال، در گربه‌ها با SCC بینی، نرخ پاسخ موثر نشان داده و به عنوان درمان خط اول برای موارد پیشرفته پیشنهاد شده است. ترکیب با جراحی برای تومورهای بزرگ، یا با اینترلوکین-۱۲ ژن الکتروترانسفر برای ملانومای دهانی سگ‌ها، نتایج را بهبود می‌بخشد.

.

.

پیشرفت‌های اخیر در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵

در سال ۲۰۲۴، بررسی ECT در سگ‌ها و گربه‌ها نشان داد که این روش گزینه‌ای معتبر برای تومورهای مختلف است، با نتایج امیدوارکننده به عنوان درمان جایگزین یا کمکی. مقایسه سه پروتکل شیمی‌درمانی با ECT برای SCC پوستی گربه‌ها نشان داد که کاربوپلاتین (وریدی یا وریدی + داخل‌توموری) و بلئومایسین اثربخشی مشابهی دارند، با نرخ پاسخ بالا تا ۹۵ درصد.

در سال ۲۰۲۵، پروتکل‌های جدید ECT با فرکانس بالا (H-FECT) معرفی شد که درد را کاهش می‌دهد و بدون انقباض عضلانی عمل می‌کند، با اثربخشی مشابه ECT استاندارد در مدل‌های سه‌بعدی و مطالعات پایلوت روی گربه‌ها و اسب‌ها. ترکیب ECT با مهارکننده‌های تیروزین کیناز در سگ با OSCC دهانی منجر به پاسخ کامل اولیه شد، اما بیماری باقی‌مانده باعث بقای ۱۷۵ روز گردید. همچنین، گاباپنتین برای مدیریت درد در SCC صورت گربه‌های T2-T4 درمان‌شده با ECT موثر بود، با بهبود کیفیت زندگی از روز ۱۴.

در بررسی ECT در انکولوژی حیوانات کوچک (۲۰۲۵)، اصول عملی و کاربردهای بالینی برجسته شد، با نرخ پاسخ کامل ۶۰-۷۰ درصد برای تومورهای کوچک. الکترودهای جدید مانند تک‌سوزنی چهارقطبی برای حفره‌های بینی توسعه یافته‌اند.

.

مزایا و محدودیت‌ها

الکتروکموتراپی مزایایی مانند هزینه نسبتاً پایین، سهولت اجرا و اثربخشی بالا در مقایسه با روش‌های سنتی مانند جراحی یا پرتودرمانی دارد، اما ممکن است برای تومورهای بزرگ یا متاستاتیک نیاز به ترکیب با درمان‌های دیگر باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که این روش ایمنی سیستمیک را تقویت می‌کند، اما در موارد حساس مانند حیوانات با مشکلات ریوی، نیاز به نظارت دقیق‌تر است.

مزایا:

• نرخ پاسخ بالا (۷۰-۱۰۰ درصد) در انواع هیستولوژی‌ها، حفظ بافت سالم، و نتایج زیبایی‌شناختی خوب.
• غیرابلاتیو، القاء پاسخ ایمنی (اثر آبسکوپال احتمالی)، و مناسب برای درمان palliative برای بهبود کیفیت زندگی (مانند کاهش خونریزی و درد).
• هزینه کم، ایمنی برای اپراتورها، و قابلیت ترکیب با جراحی، شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی.
• موثر برای تومورهای غیرقابل جراحی به دلیل اندازه، مکان یا comorbiditها.

محدودیت‌ها:

• نیاز به پوشش کامل تومور توسط پالس‌ها؛ جابجایی الکترود حتی ۲ میلی‌متر می‌تواند اثربخشی را کاهش دهد.
• کمتر موثر برای تومورهای بزرگ یا نفوذی بدون جراحی کمکی؛ نیاز به جلسات متعدد.
• نیاز به بیهوشی عمومی، محدودیت برای تومورهای نزدیک ساختارهای حیاتی (مانند حنجره، زبان) به دلیل خطر انسداد راه هوایی.
• مسمومیت احتمالی داروها (مانند فیبروز ریوی با بلئومایسین تجمعی در سگ‌ها، مسمومیت سیس‌پلاتین در گربه‌ها).
• عدم توصیه بلئومایسین وریدی برای اسب‌ها به دلیل حجم بالا و کمبود مطالعات ایمنی.

.

عوارض جانبی و ایمنی

عوارض معمولاً محلی و گذرا هستند، شامل اریتم، ادم، درد و نکروز، با تحمل خوب توسط بیمار. در موارد پیشرفته، ممکن است فیبروز یا fistulae رخ دهد، اما خطر عفونت پایین است. برای حیوانات با مشکلات ریوی، گزینه‌های جایگزین در نظر گرفته شود. مدیریت درد با گاباپنتین (۱۰ mg/kg دو بار روزانه) در گربه‌ها با عوارض خفیف مانند sedation موثر است.

.

نقش شرکت پارس تراوا

.

شرکت پارس تراوا، از ۲۰ سال گذشته تحقیقات روی الکتروکموتراپی و درمان سرطان حیوانات و انسان را آغاز کرده است و مفتخر است که توانسته دستگاه الکتروکموتراپی در اختیار کلینیک‌های دامپزشکی گذاشته تا راهی نوین برای درمان و کنترل سرطان را ارائه دهد. به عنوان اولین تولیدکننده دستگاه‌های الکتروپوریشن و ECT در ایران، پارس تراوا نقش کلیدی در بومی‌سازی این فناوری ایفا کرده است. موارد موفق درمانی مانند دو نمونه زیر، نشان‌دهنده موفقیت عملی این دستگاه‌ها در درمان تومورهای حیوانی است. با کلیک روی لینک های زیر می توانید مقاله کامل این دو کیس درمانی را با جزییات کامل مشاهده کنید:

.

• کیس موفق ۱: درمان تومور شکمی گربه پرشین
• کیس موفق ۲: درمان تومور فک آدنوماتوئید ادنتوژنیک تومور (Adenomatoid odontogenic tumor) گربه

.

این موارد شامل درمان موفق تومورهای پوستی در سگ‌ها و گربه‌ها با استفاده از دستگاه‌های پارس تراوا است، که منجر به پاسخ کامل و بهبود کیفیت زندگی حیوانات شده.

در صورتی تمایل برای خرید یا مشاوره درباره دستگاه های پارس تراوا، با این شماره ۰۹۰۲۴۰۵۱۸۶۲ در تماس باشید.

.

نتیجه‌گیری

ثابت شده است که الکتروکموتراپی حیوانی در برابر تومورهای اولیه یا متاستازهای مختلف در سگ‌ها، گربه‌ها، اسب‌ها و حتی گونه‌های غیرمعمول مانند پرندگان و لاک‌پشت‌ها بسیار موثر است. به دلیل نتایج قابل مقایسه با سایر روش‌های درمانی استاندارد و هزینه کم و سهولت نسبی این روش، ممکن است یک گزینه درمانی بسیار مناسب برای انکولوژی دامپزشکی باشد. پیشرفت‌های اخیر، ECT را به ابزاری قدرتمند تبدیل کرده، اما نیاز به تحقیقات بیشتر برای کاربردهای گسترده‌تر وجود دارد. با توجه به مزایای آن مانند اثربخشی بالا و عوارض کم، و محدودیت‌هایی مانند نیاز به تجهیزات تخصصی، ECT می‌تواند آینده درمان سرطان حیوانات را شکل دهد، به ویژه در کشورهایی مانند ایران که شرکت‌هایی مثل پارس تراوا دسترسی را تسهیل می‌کنند.

.

منابع

• New effective and less painful high frequency electrochemotherapy
• Electrochemotherapy in dogs and cats-A review
• Electrochemotherapy in Small Animal Oncology
• Efficacy of gabapentin as pain management
• Veterinary Guidelines for Electrochemotherapy
• Electrochemotherapy in Small Animal Oncology: Practical Principles
• Treatment with electrochemotherapy and tyrosine kinase inhibitors
• Electrochemotherapy for Companion Animals