دستگاه الکتروکموتراپی انسان

Description

الکتروکموتراپی (الکتروشیمی‌درمانی) یک روش درمانی نوآورانه در مقابله با سرطان است که در آن همزمان از داروی شیمی‌درمانی و پالس‌های الکتریکی استفاده می‌شود. در این روش ابتدا داروی شیمی‌درمانی مانند بلئومایسین به صورت داخل‌توموری یا وریدی تجویز می‌شود. سپس با دستگاه الکتروکموتراپی پالس‌های کوتاه و پرقدرت الکتریکی به ناحیه تومور اعمال می‌شود تا غشای سلول‌های سرطانی به طور موقت دچار تخلخل شود. نتیجه این کار، افزایش قابل توجه نفوذپذیری غشا برای داروهای سیتوتوکسیک و در نتیجه افزایش اثر کشندگی دارو روی سلول‌های سرطانی است. مطالعات نشان می‌دهد اثر سیتوتوکسیک داروهایی نظیر بلومایسین در حضور این پالس‌ها تا ۱۰۰۰ برابر افزایش می‌یابد. الکتروکموتراپی عمدتاً در درمان تومورهای سطحی و زیرجلدی به‌کار می‌رود، به ویژه متاستازهای پوستی ملانومای بدخیم و ضایعات عودکننده سرطان پستان، و هنگامی که جراحی یا پرتودرمانی گزینه مناسبی نباشند مورد استفاده قرار می‌گیرد.

الکتروکموتراپی (ECT) یا الکتروشیمی‌درمانی  یکی از روش‌های نوین و هدفمند در درمان سرطان است که با ترکیب شیمی‌درمانی و پالس‌های الکتریکی، اثربخشی داروهای ضدسرطان را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. این روش با استفاده از فناوری الکتروپوریشن، امکان نفوذ بهتر داروها به داخل سلول‌های سرطانی را فراهم می‌کند و به‌ویژه برای درمان تومورهای پوستی و زیرپوستی مؤثر است. الکتروکموتراپی به دلیل عوارض جانبی کم و قابلیت انجام به‌صورت سرپایی، به گزینه‌ای جذاب برای بیماران و پزشکان تبدیل شده است. در این مقاله، به بررسی جامع این روش، مکانیسم عملکرد، کاربردها، عوارض جانبی و پیشرفت‌های اخیر آن در درمان سرطان انسان می‌پردازیم و در انتها به کاربرد آن در دامپزشکی اشاره‌ای مختصر خواهیم داشت.

.

الکتروکموتراپی چیست؟

الکتروکموتراپی (Electrochemotherapy) یا ECT را می‌توان یک شیمی‌درمانی تقویت‌شده موضعی دانست که از پالس‌های الکتریکی کوتاه و شدید برای افزایش نفوذپذیری غشای سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. پالس‌های الکتریکی کوتاه با ولتاژ بالا باعث می‌شوند غشای سلول‌های سرطانی به طور موقت منفذدار (متخلخل) شود. این پدیده که «الکتروپوریشن برگشت‌پذیر» نام دارد، امکان ورود داروهای شیمی‌درمانی مانند بلئومایسین و سیس‌پلاتین را به داخل سلول‌ها فراهم می‌کند. این داروها به‌طور معمول به‌سختی از غشای سلول عبور می‌کنند، اما الکتروپوریشن با ایجاد منافذ موقت در غشا، اثربخشی آن‌ها را تا ۱۰۰۰ برابر افزایش می‌دهد. به این ترتیب غلظت داخل‌سلولی دارو بالا رفته و اثر سیتوتوکسیک آن به مراتب افزایش می‌یابد. این مکانیسم باعث می‌شود تا با دوزهای نسبتا پایین‌تر داروی شیمی‌درمانی، کنترل موضعی تومورهای سرطانی میسر شود.

این روش از دهه ۱۹۹۰ میلادی در اروپا توسعه یافت و از آن زمان تاکنون بیش از ۴۰۰۰ بیمار در سراسر جهان با آن درمان شده‌اند.

.

مکانیسم عملکرد الکتروکموتراپی

الکتروکموتراپی بر پایه اصل الکتروپوریشن عمل می‌کند. در این روش، پالس‌های الکتریکی با شدت بالا (حدود ۴۰۰ ولت بر سانتی‌متر) و مدت‌زمان کوتاه (۱۰۰ میکروثانیه) به تومور اعمال می‌شود. این پالس‌ها باعث ایجاد منافذ نانومتری در غشای سلول‌های سرطانی می‌شوند، که امکان نفوذ داروهای شیمی‌درمانی به داخل سلول را فراهم می‌کند. به‌عنوان مثال، بلئومایسین با ورود به سلول، به‌عنوان یک آنزیم اندونوکلئاز عمل کرده و DNA سلول‌های در حال تقسیم را تخریب می‌کند.

علاوه بر اثر مستقیم دارو، الکتروکموتراپی مکانیسم‌های ثانویه‌ای نیز دارد:

اختلال عروقی: پالس‌های الکتریکی باعث انقباض عروق خونی در تومور می‌شوند، که جریان خون را کاهش داده و دارو را برای مدت طولانی‌تری در محل تومور نگه می‌دارد.

پاسخ ایمنی: این روش با آزادسازی آنتی‌ژن‌های تومور، پاسخ ایمنی بدن را تحریک می‌کند و می‌تواند به‌عنوان یک واکسن در محل عمل کند.

.

کاربردهای الکتروکموتراپی در پزشکی

الکتروکموتراپی در سال‌های اخیر به عنوان یک روش موثر و پذیرفته‌شده برای درمان تومورهای سطحی، متاستازهای پوستی و زیرجلدی سرطان‌ها به کار رفته است. این روش در دستورالعمل‌های بین‌المللی درمان سرطان پوست به رسمیت شناخته شده و به ویژه توسط متخصصان پوست، جراحان و انکولوژیست‌ها برای تومورهای پوستی انتخاب می‌شود. از جمله شایع‌ترین موارد استفاده آن می‌توان به متاستازهای پوستی ملانومای بدخیم و سرطان پستان اشاره کرد.

همچنین مطالعات فاز I/II نویدبخش اثربخشی الکتروکموتراپی در انواع دیگر سرطان‌های مقاوم به درمان مانند سرطان سر و گردن، سرطان پستان پیشرفته، سرطان‌های ژنیتال و کولورکتال بوده است. در کل، الکتروکموتراپی گزینه مناسبی برای بیمارانی با تومورهای غیرقابل جراحی یا ضایعات کوچک متعدد است که درمان‌های معمولی پاسخ‌دهی مطلوبی در آنها نداشته‌اند.

در عین حال باید توجه داشت که اعمال پالس‌های الکتریکی در الکتروکموتراپی محدود به عمق چند سانتی‌متری است (به طور معمول الکترودها تومورهای تا عمق حدود ۲–۳ سانتی‌متر را پوشش می‌دهند). بنابراین برای تومورهای بسیار عمیق یا گسترده، ممکن است روش‌های دیگر مانند شیمی‌درمانی سیستمیک یا جراحی ترجیح داده شود. همچنین در بیمارانی که به داروی مورد استفاده حساسیت دارند (مثلاً عدم تحمل بلومایسین به دلیل فیبروز ریوی یا بیماری کلیوی) ممکن است الکتروکموتراپی منع مصرف داشته باشد.

.

انواع سرطان قابل درمان با الکتروکموتراپی

همانطور که گفته شد الکتروکموتراپی به‌طور گسترده برای درمان تومورهای پوستی و زیرپوستی استفاده می‌شود. برخی از انواع سرطان‌هایی که با این روش درمان می‌شوند عبارت‌اند از:

• ملانوما: مطالعات نشان داده‌اند که نرخ پاسخ کامل در درمان ملانوما بین ۲۰ تا ۵۰ درصد و نرخ پاسخ کلی بین ۶۰ تا ۱۰۰ درصد است.
• کارسینوم سلول بازال (BCC): این روش برای BCC نرخ پاسخ کامل تا ۶۳ درصد را نشان داده است.
• کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC): ECT در درمان SCC پیشرفته مؤثر بوده و در برخی موارد از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده است.
• سارکوم کاپوسی و متاستازهای پوستی: این روش برای متاستازهای پوستی ناشی از سرطان‌هایی مانند سرطان سینه نیز کاربرد دارد.
• سرطان سینه، متاستازهای پوستی: مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۸ نشان داد که نرخ پاسخ کامل ۵۰ درصد، نرخ پاسخ جزئی ۲۱ درصد، و نرخ پاسخ کلی ۷۱ درصد است.
• سرطان سر و گردن، پوستی، دیگر هیستولوژی‌ها: شامل سایر انواع تومورهای پوستی (مانند SCC و ملانوما) در سر و گردن با نرخ پاسخ کلی ۷۴ درصد.
• سرطان سر و گردن، مخاطی، درمانی: نرخ پاسخ کامل ۸۰.۵ درصد و نرخ پاسخ کلی ۹۷.۲ درصد در حالت درمانی گزارش شده است.
• سرطان سر و گردن، مخاطی، تسکینی: نرخ پاسخ کامل ۳۰.۲ درصد، نرخ پاسخ جزئی ۴۱.۵ درصد، و نرخ پاسخ کلی ۷۳.۱ درصد در حالت تسکینی است.
• سرطان دستگاه گوارش: در یکی از درمان های شرکت پارس تراوا، خانم 40 ساله بود که در سال 1394 با تشخیص سرطان دستگاه گوارش (GIST) پیشرفته با متاستاز به ناحیه شکم با الکتروکموتراپی تحت درمان قرار گرفت. پس از سه جلسه درمان با دستگاه الکتروکموتراپی حجم تومور نسبت به حجم اولیه، 51% کاهش یافت که به عنوان پاسخ نسبی (Partial Response یا PR) در نظر گرفته می‌شود.

جدول: نرخ پاسخ‌دهی الکتروکموتراپی در انواع سرطان‌ها

 .

.

نرخ پاسخ کامل (CR) نشان‌دهنده از بین رفتن کامل تومور، نرخ پاسخ جزئی (PR) نشان‌دهنده کاهش قابل‌توجه تومور، و نرخ پاسخ کلی (ORR) مجموع این دو است. این معیارها به پزشکان و بیماران کمک می‌کنند تا اثربخشی درمان‌هایی مانند الکتروکموتراپی را ارزیابی کنند.

. 

فرآیند درمان و روش انجام

فرآیند الکتروکموتراپی معمولاً به‌صورت سرپایی انجام می‌شود و شامل مراحل زیر است:

1. تزریق دارو: داروی شیمی‌درمانی (مانند بلئومایسین یا سیس‌پلاتین) به‌صورت داخل وریدی یا مستقیماً به داخل تومور تزریق می‌شود.
2. زمان دادن برای رسیدن به غلظت: پس از تزریق چند دقیقه زمان می دهیم تا دارو به غلظت مناسب در ناحیه تومور برسد (برای تزریق داخل‌وریدی حدود 8 الی 10 دقیقه).
3. اعمال پالس‌های الکتریکی: پس از رسیدن غلظت دارو به اوج خود، الکترودها روی تومور قرار گرفته و پالس‌های کوتاه الکتریکی (مثلاً ۸ پالس ۱۰۰ میکروثانیه‌ای با ولتاژ بالا) در محل تومور اعمال می‌شوند.
4. ورود دارو: دارو به داخل سلول‌های سرطانی از طریق غشا آسیب‌دیده وارد شده و مرگ سلول‌های توموری اتفاق می افتد.
5. تکرار درمان: بسته به اندازه و نوع تومور، ممکن است نیاز به ۱ تا ۴ جلسه درمانی با فاصله چند هفته باشد.

.

این روش معمولاً تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام می‌شود و بیمار می‌تواند در همان روز به خانه بازگردد. دستگاه‌های الکتروپوریشن مدرن امکان استفاده از الکترودهای صفحه‌ای برای تومورهای سطحی و الکترودهای سوزنی برای ضایعات عمیق‌تر را فراهم می‌کنند تا بر اساس اندازه و عمق تومور، پالس بهینه اعمال شود.

.

استفاده از الکتروکموتراپی در دامپزشکی

علاوه بر کاربردهای انسانی، الکتروکموتراپی در دامپزشکی نیز مورد توجه قرار گرفته است. در بسیاری از کلینیک‌های دامپزشکی، ECT به عنوان روش درمان کمکی خط اول برای درمان تومورهای موضعی حیوانات (مانند تومورهای پوستی سگ‌ها و گربه‌ها) استفاده می‌شود و می‌تواند کارایی داروهای شیمی‌درمانی را با افزایش جذب آنها به سلول‌های سرطانی بهبود بخشد.

لکتروکموتراپی در دامپزشکی نیز برای درمان تومورهای پوستی و دهانی در حیوانات خانگی مانند سگ، گربه و خرگوش استفاده می‌شود. این روش برای درمان تومورهایی مانند ملانوما، تومورهای سلول ماست و سارکوم‌های بافت نرم مؤثر است. نتایج بالینی در حیطه دامپزشکی نیز نشان داده است که ECT بر کنترل موضعی تومورها و کاهش درد و عوارض جانبی نسبت به روش‌های تهاجمی‌تر مؤثر است. نرخ موفقیت حدود ۹۰ درصد گزارش شده است.

.

مزایای دستگاه الکتروکموتراپی

الکترو شیمی درمانی دارای مزایای بسیاری است که عبارتند از:

• اثرگذاری بالا با حفظ بافت سالم: الکتروکموتراپی یک روش موضعی است که بیشترین اثر را روی سلول‌های سرطانی وارد می‌کند و به بافت‌های سالم اطراف آسیب حرارتی نمی‌رساند.
• نرخ پاسخ درمانی بالا: مطالعات نشان داده‌اند که با یک جلسه الکتروکموتراپی می‌توان پاسخ درمانی قابل توجهی در تومورهای پوستی به دست آورد.
• کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی: به دلیل ماهیت موضعی و عدم نیاز به دوز بالای دارو، اغلب بیماران درد کمتری نسبت به شیمی‌درمانی سیستمیک یا پرتودرمانی تجربه می‌کنند.
• ایمنی بالا: الکتروکموتراپی دارای پروفایل ایمنی مناسبی است؛ عوارض مشاهده‌شده معمولاً محدود به ناحیه تحت درمان بوده و شامل درد خفیف موضعی، تورم، قرمزی و گاهی زخم‌های کوچک است.
• عدم ایجاد گرمای شدید: بر خلاف برخی روش‌های حرارتی، الکتروکموتراپی بدون تولید گرمای مضر به بافت اطراف، امکان درمان ضایعات نزدیک عروق و اعصاب را فراهم می‌کند.

.

.

.
مهم‌ترین محدودیت‌های الکتروکموتراپی شامل نیاز به داروهای خاص (مثلاً بلومایسین) و داشتن ضایعات قابل دسترس برای الکترودها است. همچنین نظارت دقیق بر دوز بلومایسین ضروری است؛ چون دوز تجمعی بالای این دارو می‌تواند عوارض ریوی ایجاد کند. برخی بیماران به علت مشکلات ریوی، کلیوی یا وجود دستگاه‌های الکتریکی (مثل ضربان‌ساز قلب) ممکن است نتوانند تحت این درمان قرار بگیرند.

.

عوارض جانبی الکتروکموتراپی و نکات ایمنی

الکتروکموتراپی به دلیل استفاده از دوز پایین داروهای شیمی‌درمانی، عوارض جانبی کمتری نسبت به شیمی‌درمانی سنتی دارد. شایع‌ترین عوارض جانبی عبارت‌اند از:

• عوارض موضعی: قرمزی، تورم، زخم خفیف، تغییر رنگ پوست (ممکن است دائمی باشد) و درد خفیف در محل درمان.
• عوارض عمومی: حالت تهوع خفیف و احساس تنگی نفس در برخی موارد.
• مراقبت‌های پس از درمان: محل درمان ممکن است دلمه ببندد و طی چند هفته بهبود یابد. در صورت بروز علائم عفونت (قرمزی، گرما، ترشح)، ممکن است نیاز به آنتی‌بیوتیک باشد.

مطالعات نشان داده‌اند که این روش به‌طور کلی ایمن است و عوارض سیستمیک جدی به‌ندرت گزارش شده است.

.

پیشرفت‌های اخیر الکتروکموتراپی و چشم اندازهای آینده

یکی از حوزه‌های هیجان‌انگیز در الکتروکموتراپی، ترکیب آن با ایمونوتراپی است. تحقیقات نشان داده‌اند که ECT می‌تواند مرگ سلولی ایمونوژنیک را القا کند که پاسخ ایمنی سیستمیک را تقویت کرده و اثربخشی درمان‌های ایمونوتراپی مانند مهارکننده‌های چک‌پوینت را افزایش می‌دهد. مطالعات بالینی محدود، به‌ویژه در ملانوما و سرطان سینه، نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده‌اند. به‌عنوان مثال، مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۱ نشان داد که ترکیب ECT با پمبرولیزوماب نرخ پاسخ موضعی بالاتری و بقای بدون پیشرفت طولانی‌تری را به همراه دارد.

علاوه بر این، پژوهش‌ها در حال بررسی استفاده از الکتروکموتراپی برای تومورهای داخلی از طریق روش‌های جراحی، آندوسکوپیک یا از راه پوست هستند. این پیشرفت‌ها می‌توانند دامنه کاربرد این روش را گسترش دهند.

.

نتیجه‌گیری

الکتروکموتراپی به‌عنوان یکی از روش‌های نوین درمان سرطان، پتانسیل بالایی در کنترل موضعی تومورهای پوستی و زیرجلدی دارد. با ترکیب الکتروپوریشن و شیمی‌درمانی، این روش می‌تواند میزان نفوذ داروی ضدسرطان به سلول‌های توموری را به طرز چشمگیری افزایش داده و حتی در موارد مقاومت دارویی نیز اثربخش باشد. نتایج بالینی حاکی از اثربخشی خوب الکتروکموتراپی در درمان متاستازهای پوستی ملانوم، سرطان پستان و سایر ضایعات مقاوم به درمان است.

علاوه بر این، به دلیل کاهش اثرات سیستمیک دارو و درد کمتر برای بیمار، الکتروکموتراپی می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را نیز بهبود بخشد. هرچند استفاده از این روش هنوز در برخی سرطان‌های داخلی محدودیت دارد، تحقیقات در حال گسترش آن در انواع مختلف تومورها و ترکیب با ایمونوتراپی امیدبخش است.

.

دستگاه الکتروکموتراپی شرکت پارس تراوا

شرکت پارس تراوا یکی از پیشگامان فناوری الکتروپوریشن و الکتروکموتراپی در ایران است و به‌عنوان اولین تولیدکننده دستگاه‌های الکتروپوریشن و الکتروکموتراپی در ایران، گامی بزرگ در بومی‌سازی فناوری‌های پیشرفته درمان سرطان برداشته است. این شرکت با بهره‌گیری از استانداردهای بین‌المللی، خدمات فروش و پشتیبانی تجهیزات الکتروکموتراپی را ارائه می‌دهد.

شرکت پارس تراوا از سال ۲۰۲۱ در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران فعالیت خود را آغاز کرده و از سال ۲۰۲۳ آزمایش‌های بالینی را شروع کرده است. دستگاه‌های تولیدی این شرکت در بیمارستان‌های معتبری مانند بیمارستان امام خمینی، امیرالمؤمنین، رسول اکرم و شهدای تجریش در تهران مورد استفاده قرار گرفته است.

مقالات کیس های درمانی موفق دستگاه الکتروکموتراپی پارس تراوا در سایت قابل دسترسی و مطالعه است. همچنین یکی از مقالات منتشر شده بین المللی درباره درمان سرطان با دستگاه الکتروکموتراپی که توسط خانم دکتر شنکایی انجام شده است از طریق این لینک قابل مطالعه است.

برای کسب اطلاعات بیشتر یا مشاوره درباره دستگاه‌های الکتروکموتراپی، می‌توانید با شماره تماس و واتس‌اپ ۰۹۰۲۴۰۵۱۸۶۲ با پارس تراوا تماس بگیرید.

.

منابع

Electrochemotherapy: An Alternative Strategy for Improving Therapy in Drug-Resistant SOLID Tumors,

Electrochemotherapy as a New Modality in Interventional Oncology: A Review

Updated Standard Operating Procedures for Electrochemotherapy of Cutaneous Tumours and Skin Metastases

Electrochemotherapy for Head and Neck Cancers: Possibilities and Limitations

frontiersin.org

Electrochemotherapy in the Treatment of Melanoma

.