الکتروپوریشن برگشت‌ناپذیر (IRE): پیشرفتی نوین در درمان سرطان پروستات

الکتروپوریشن برگشت‌ناپذیر (IRE) یک فناوری نوظهور است که با استفاده از پالس‌های الکتریکی ولتاژ بالا، سلول‌های سرطانی را بدون آسیب حرارتی به بافت‌های اطراف از بین می‌برد. تحقیقات نشان می‌دهد که این روش می‌تواند گزینه‌ای ایمن برای درمان سرطان پروستات با حفظ عملکردهای ادراری و جنسی در بیش از ۹۰% موارد باشد. مطالعات اخیر (۲۰۲۳-۲۰۲۵) مانند آزمون PRESERVE، ایمنی و اثربخشی درمان سرطان پروستات با الکتروپوریشن برگشت ناپذیر را در بیماران با ریسک متوسط تایید کرده‌اند، با نرخ منفی بیوپسی در محل درمان حدود ۷۱% پس از ۱۲ ماه، اگرچه نرخ عود ممکن است تا ۳۳% برسد.  IRE به عنوان جایگزینی برای درمان‌های تهاجمی مانند پروستاتکتومی یا رادیوتراپی، به ویژه برای تومورهای نزدیک به ساختارهای حیاتی، نویدبخش است، اما نیاز به مطالعات بلندمدت دارد.

در ایران، شرکت پارس تراوا به عنوان اولین تولیدکننده دستگاه‌های الکتروپوریشن و الکتروکموتراپی، نقش کلیدی در دسترسی به این فناوری ایفا می‌کند.

.

الکتروپوریشن برگشت ناپذیر چیست

الکتروپوریشن برگشت‌ناپذیر (IRE) یک فناوری پیشرفته در حوزه پزشکی است که با استفاده از پالس‌های الکتریکی ولتاژ بالا بین الکترودها، بافت‌های هدف را بدون ایجاد آسیب حرارتی از بین می‌برد. این روش با ایجاد منافذ دائمی در غشای سلولی، منجر به مرگ سلولی می‌شود و آنزیم‌های آزادشده از سلول‌های مرده بر سلول‌های مجاور تاثیر گذاشته و بافت سرطانی را نابود می‌کند. IRE به عنوان یک رویکرد بالینی جایگزین برای روش‌های سنتی مانند جراحی رادیکال یا رادیوتراپی، به ویژه برای تومورهای غیرقابل برداشت که نزدیک به ساختارهای عروقی حیاتی هستند، توسعه یافته است.

این فناوری در بیش از ۵۰ آزمایش بالینی مستقل مورد بررسی قرار گرفته و موفقیت آن در درمان تومورهای پروستات، پانکراس و کبد تایید شده است. اخیراً، مطالعات گسترده‌تری IRE را در گروه‌های بزرگ‌تر بیماران و ترکیب با درمان‌های نوین ارزیابی کرده‌اند.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این فناوری، به مقاله الکتروپوریشن برگشت‌ناپذیر (IRE): فناوری نوین برای از بین بردن تومورهای سرطانی را مطالعه کنید.

.

تاریخچه و توسعه IRE

 تاریخچه IRE ریشه در اصول علمی پایه دارد و از داده‌های آزمایشگاهی، مطالعات حیوانی تا آزمایش‌های بالینی انسانی پیش رفته است. اولین مفاهیم الکتروپوریشن در قرن ۱۸ میلادی مطرح شد، اما کاربرد آن در درمان سرطان در دهه‌های اخیر شتاب گرفت. مطالعات اولیه حیوانی نشان داد که IRE می‌تواند بافت را بدون آسیب به رگ‌ها و اعصاب ابلاسیون کند. در سال‌های ۲۰۱۰، IRE وارد فاز بالینی شد و اکنون در مرحله IDEAL 2B قرار دارد، که نشان‌دهنده نیاز به مطالعات بلندمدت است.

در ایران، شرکت پارس تراوا به عنوان اولین تولیدکننده دستگاه‌های الکتروپوریشن و الکتروکموتراپی، این فناوری را بومی‌سازی کرده و دسترسی به آن را تسهیل نموده است (تلفن: ۰۹۰۲۴۰۵۱۸۶۲). این شرکت با تمرکز بر استانداردهای بین‌المللی، دستگاه‌هایی تولید می‌کند که ایمنی و کارایی بالایی دارند.

.

مکانیسم عمل IRE در درمان سرطان

 IRE با اعمال پالس‌های الکتریکی کوتاه (میکروثانیه تا میلی‌ثانیه) بین ۲ تا ۶ الکترود، میدان الکتریکی قوی (تا ۱۵۰۰ ولت بر سانتی‌متر) ایجاد می‌کند. این میدان غشای سلولی را نفوذپذیر کرده و تعادل هومئوستازی سلول را مختل می‌کند، منجر به آپوپتوز یا نکروز می‌شود.

این روش غیرحرارتی است و ساختارهای غیرسلولی مانند رگ‌های خونی و مجاری را حفظ می‌کند، که این ویژگی آن را از روش‌های حرارتی مانند کرایوتراپی یا HIFU متمایز می‌سازد. بنابراین برخلاف روش‌های حرارتی، IRE غیرحرارتی است و از اثر سینک حرارتی (که در نزدیکی رگ‌ها رخ می‌دهد) جلوگیری می‌کند.

این ویژگی IRE را برای درمان تومورهای نزدیک به مجرای ادرار یا اعصاب نعوظ در پروستات ایده‌آل می‌سازد. مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که IRE می‌تواند سلول‌های سرطانی را به طور انتخابی هدف قرار دهد، در حالی که بافت‌های سالم اطراف را حفظ کند.

.

کاربرد IRE در سرطان پروستات

سرطان پروستات دومین سرطان شایع در مردان است و IRE به عنوان درمانی فوکال برای موارد محلی با ریسک کم تا متوسط پیشنهاد شده است. در مطالعات بالینی، درمان سرطان پروستات با الکتروپوریشن برگشت ناپذیر در بیش از ۲۸۳ بیمار بررسی شده و بهبود در ۹۱-۱۰۰% موارد مشاهده شده، با حفظ عملکرد نعوظ در ۷۹-۱۰۰% مردان و نرخ عود ۰-۳۳%. شواهد فعلی IRE را به عنوان درمانی نجات‌بخش برای سرطان پروستات می‌دانند.

.

مطالعات اخیر و نتایج بالینی (۲۰۲۳-۲۰۲۵)

 در سال‌های اخیر، مطالعات متعددی IRE را ارزیابی کرده‌اند. برای مثال، آزمون PRESERVE (NCT04972097) در سال ۲۰۲۵ منتشر شد و IRE را در ۱۲۱ بیمار با ریسک متوسط بررسی کرد. نتایج نرخ منفی بیوپسی در محل درمان ۷۱% پس از ۱۲ ماه، با کاهش متوسط PSA تا ۶۸% در ۶ ماه را نشان داد . عوارض درجه ۳ تنها در ۸.۳% موارد رخ داد و هیچ عارضه درجه ۴ گزارش نشد. این مطالعه ایمنی و اثربخشی IRE را تایید کرد و منجر به تایید FDA برای دستگاه الکتروپوریشن برگشت ناپذیر در دسامبر ۲۰۲۴ شد.

یک مطالعه چندمرکزی بین‌المللی در ۲۰۲۴ بر روی ۴۱۱ بیمار، درمان سرطان پروستات با الکتروپوریشن برگشت ناپذیر را ارزیابی کرد و نرخ منفی بیوپسی یک‌ساله را ۶۶%  با حفظ عملکرد ادراری و جنسی در بیش از ۹۰% موارد گزارش داد. عوارض طبق CTCAE عمدتاً درجه ۱-۲ بودند. مطالعه دیگری در ۲۰۲۵ بر روی بیماران مسن (۶۶-۷۷ سال) نشان داد  الکتروپوریشن برگشت ناپذیر PSA را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد (nadir متوسط ۰.۷۸ ng/mL) با نرخ عود ۲۷.۳% در ۳۰ ماه، و عوارض کم مانند مشکلات ادراری در ۲۷.۳%.

مطالعه سیستماتیک در ۲۰۲۴ بر روی ۱۹ مطالعه و ۱۴۵۲ بیمار، IRE را به عنوان درمانی ایمن با نرخ عود داخل‌محلی کم توصیف کرد، اما تاکید کرد نیاز به پیگیری طولانی‌مدت دارد. ترکیب IRE با رادیوتراپی (RTIRE) در مطالعه ۲۰۲۴، اثربخشی آن را در ریسک متوسط افزایش داد. پیشرفت‌های ۲۰۲۵ استفاده از IRE را برای تومورهای موضعی با تمرکز بر ایمنی و حفظ کیفیت زندگی تایید می‌کنند.

.

جدول مقایسه مطالعات کلیدی IRE در سرطان پروستات (۲۰۲۳-۲۰۲۵)

این جدول نشان‌دهنده روند مثبت IRE است، اما تنوع در نرخ عود نیاز به انتخاب دقیق بیماران را برجسته می‌کند.

مزایا، چالش‌ها و چشم‌انداز آینده

 IRE مزایایی مانند حفظ ساختارهای حیاتی، کاهش عوارض جنسی و ادراری، و کاربرد در موارد salvage دارد. چالش‌ها شامل نرخ عود موضعی و نیاز به تجهیزات پیشرفته است. در آینده، ترکیب IRE با ایمونوتراپی یا درمان‌های هدفمند می‌تواند اثربخشی را افزایش دهد. 

در ایران، پارس تراوا با تولید دستگاه‌های IRE، این فناوری را در دسترس قرار داده و می‌تواند درمان‌های سرطان در ایران را متحول کند. برای مشاوره، با شماره ۰۹۰۲۴۰۵۱۸۶۲ از طریق واتس اپ، تلگرام یا تماس تلفنی با ما در تماس باشید.

.

نتیجه‌گیری

 IRE یک پیشرفت کلیدی در درمان سرطان پروستات است که تعادل بین کنترل سرطان و حفظ کیفیت زندگی را فراهم می‌کند. مطالعات ۲۰۲۳-۲۰۲۵ ایمنی و اثربخشی آن را تایید کرده‌اند، اما نیاز به داده‌های بلندمدت وجود دارد. با حمایت شرکت‌هایی مانند پارس تراوا، IRE می‌تواند استاندارد جدیدی در ایران شود.

.

منابع

• Irreversible Electroporation (IRE) for Prostate Cancer (PCa) Treatment
• Irreversible Electroporation for Prostate Tissue Ablation in Patients …
• Irreversible Electroporation for the Focal Treatment of Prostate Cancer
• A multi-center international study to evaluate the safety, functional …
• A preliminary follow-up study on irreversible electroporation therapy …
• Irreversible electroporation: current research status and controversies
• Versatile Irreversible Electroporation – Grand Rounds in Urology
• Radiation therapy and IRreversible electroporation for intermediate
•